APOSTOŁOWIE I EWANGELIŚCI
W Ewangeliach określenie „apostoł” związane było ze ścisłym kręgiem uczniów Jezusa, wyznaczonych przez niego.
Jezus powołał dwunastu mężczyzn, których przygotowywał do głoszenia jego nauk i którzy mieli go reprezentować w późniejszym okresie. Imiona pierwszej grupy apostołów można znaleźć u Mateusza (Mt 10:2-4), Marka (Mk 3:16-19), Łukasza (Łk 6:13-16). Nowy Testament nazywa ich także „Dwunastoma”. Liczba odnosiła się zapewne do dwunastu pokoleń Izraela (Mt 19,28[2]) i miała symbolizować jego odnowę[3].
Apostołowie (kolejność według Ewangelii Mateusza):
• Szymon Piotr (Kefas), syn Jonasza, rybak z Betsaidy
• Andrzej, brat Piotra, rybak z Betsaidy
• Jakub (zwany Większym), syn Zebedeusza
• Jan Ewangelista, syn Zebedeusza, brat Jakuba
• Filip z Betsaidy
• Bartłomiej – Natanael z Ptolemaidy
• Tomasz (zwany Didymos)
• Mateusz – Lewi, były poborca podatkowy
• Jakub, syn Alfeusza
• Szymon Kananejczyk (zwany Gorliwym)
• Juda Tadeusz (Judas), syn Jakuba
• Judasz Iskariota, zdrajca Jezusa; po jego samobójstwie wybrany został Maciej.
Niektórzy apostołowie Jezusa byli wcześniej uczniami Jana Chrzciciela. Większość pochodziła z Galilei, podobnie jak Chrystus. Pochodzili z niskiego stanu – co najmniej czterech było rybakami, jeden (Mateusz Lewi) był wcześniej poborcą podatków. Przynajmniej dwóch z nich było kuzynami Jezusa (synowie Alfeusza). Kapłani jerozolimscy pogardzali nimi z powodu braku wykształcenia rabinicznego i galilejskiej gwary. Niektórzy z apostołów, włączając Piotra (Kefasa) byli żonaci (Dz. 4:13; 1 Kor. 9:5). Wszyscy apostołowie byli Żydami.
W gronie Dwunastu Jezus szczególnie traktował Piotra, Jakuba (Większego) i Jana. To ich zabrał ze sobą na Górę Przemienienia i przy nich wskrzesił córkę Jaira. Największą sympatią darzył Jana, który był najprawdopodobniej najmłodszy z grona.
Apostołowie towarzyszyć też mieli Jezusowi w jego podróżach ewangelizacyjnych i wyprawach do Jerozolimy. Byli głównymi odbiorcami nauk Jezusa i świadkami jego cudów. W noc poprzedzającą śmierć Jezusa, spotkali się z nim na wieczerzy paschalnej i towarzyszyli mu w modlitwach w ogrodzie Getsemani. Tuż przed aresztowaniem Jezusa większość apostołów uciekła albo, jak Piotr, wyparła się swego Mistrza. Jeden z nich, Judasz Iskariota, okazał się zdrajcą, który wydał Jezusa; jakiś czas później popełnił samobójstwo.
Po śmierci Jezusa jedenastu apostołów w strachu przed przeciwnikami ukrywało się w jednym z domów w Jerozolimie. Tam odwiedził ich zmartwychwstały Chrystus. Później spotkał się z nimi w Galilei, gdzie nakazał im ‚głosić ewangelię ludziom z wszystkich narodów’.
Św. Jan Ewangelista – jeden z 12 apostołów
Św. Jan Apostoł, Jan Teolog, (zm. ok. 100 w Efezie) – najmłodszy z dwunastu apostołów Jezusa Chrystusa, syn Zebedeusza i Salome, brat Jakuba Większego (Starszego) Apostoła, najmłodszy apostoł, według tradycji chrześcijańskiej autor Ewangelii wg św. Jana, Objawienia św. Jana (Apokalipsy) i trzech listów Nowego Testamentu, święty Kościoła katolickiego, anglikańskiego, ewangelickiego, ormiańskiego, koptyjskiego i prawosławnego.
Urodzony prawdopodobnie w Betsaidzie, jako syn Zebedeusza i Salome, młodszy brat św. Jakuba Starszego. Według ewangelii był rybakiem nad Jeziorem Galilejskim (Genazaret, Kinneret), powołany został przez Jezusa na ucznia wraz ze św. Piotrem i św. Andrzejem w czasie wspólnego połowu ryb.
Św. Jan należał do trzech wybranych uczniów Jezusa. Nie tylko bowiem św. Jan poszedł pierwszy za Jezusem, ale zostawił po nim najpiękniejsze świadectwo: w Ewangelii, w trzech Listach i w Apokalipsie.
Św. Jan Apostoł był najpierw uczniem św. Jana Chrzciciela. Za zezwoleniem mistrza został uczniem Jezusa.
Św. Jan stał się świadkiem wskrzeszenia córki Jaira, tajemnicy przemienienia na Górze Tabor i konania w Ogrójcu. Kiedy św. Jan wyraził zgorszenie, że ktoś obcy ma odwagę wyrzucać z ludzi szatanów w imię Jezusa, otrzymał od Pana Jezusa odpowiedź: „Nie zabraniajcie mu, bo nikt, kto czyni cuda w imię Moje, nie będzie mógł zaraz źle mówić o Mnie. Kto bowiem nie jest przeciwko nam, ten jest z nami”.
Św. Janowi wraz ze św. Piotrem wyznaczył Chrystus Pan misję przygotowania ostatniej Paschy.
Ewangelię napisał św. Jan prawdopodobnie po roku 70.
Miał w ręku Ewangelie synoptyków (Mateusza, Marka i Łukasza), dlatego jako naoczny świadek nauk Jezusa i wydarzeń z nim związanych, nie powtarza, co już napisano a za to uzupełnia wypadki szczegółami bliższymi i wypadkami opuszczonymi.
Jan, jako jedyny z dwunastu Apostołów, nie zginął śmiercią męczeńską. Umarł śmiercią naturalną, ponieważ tylko on za życia doznał męki, tzn. widział jak cierpi Jezus i nigdy się Go nie wyparł.
Atrybuty: orzeł, gołębica, kielich z Hostią, kielich zatrutego wina z wężem
Św. Mateusz Lewi – jeden z 12 apostołów
Według Nowego Testamentu celnik z Kafarnaum, później apostoł Jezusa[1], według tradycji autor pierwszej Ewangelii, uznawany za męczennika, święty Kościoła katolickiego, anglikańskiego, ewangelickiego, ormiańskiego, koptyjskiego i prawosławnego.
Ewangelista Marek podaje, że Mateusz miał jeszcze drugie imię Lewi i że jego ojcem był Alfeusz. Imię Mateusz pochodzi od hebrajskiego imienia Mattaj lub Mattanja, co oznacza „dar Jahwe”. Mateusz pochodził z Nazaretu w Galilei. Był poborcą ceł i podatków w Kafarnaum, jednym z większych handlowych miasteczek nad jeziorem Genezaret. Żydzi pogardzali celnikami, ponieważ ściągali oni opłaty na rzecz Rzymian. Ich pracę rozumiano jako wysługiwanie się okupantom. Celnicy byli także uważani za żądnych zysku i nieuczciwie czerpiących korzyści z zajmowanego stanowiska. Uważano ich za grzeszników i traktowano jak pogan. Przebywający wśród celników wyznawca judaizmu stawał się nieczysty i musiał poddawać się przepisowym obmyciom.
Mateusz napisał Ewangelię dla wyznawców judaizmu oraz dla chrześcijan, którzy nawrócili się z judaizmu. Myślą przewodnią jego Ewangelii jest: w osobie, życiu, czynach i nauce Jezusa spełniły się wszystkie proroctwa mesjańskie Starego Testamentu, Jezus jest więc Mesjaszem, a założony przez Niego Kościół to prawdziwe królestwo mesjańskie.
Nie wiadomo, gdzie i w jaki sposób zmarł apostoł. Według niektórych autorów poniósł męczeńską śmierć w Etiopii, według innych w Persji, będąc ścięty mieczem. Cerkiewna historiografia podaje jako datę jego śmierci rok 60, chociaż jest ona tylko przybliżona. Od X wieku jego grób znajduje się w Salerno.
Św. Marek Ewangelista
Marek Ewangelista, wedle tradycji Kościoła autor Ewangelii Marka uważanej za najstarszą i jednocześnie najkrótszą spośród ewangelii, kuzyn św. Barnaby, towarzysz św. Pawła, a później św. Piotra. Zgodnie z relacją Papiasza1 wiernie spisał głoszone przez Piotra nauki. Według tradycji św. Marek został umęczony ok. 68 roku. Uznawany przez Kościół koptyjski za pierwszego patriarchę Aleksandrii i świętego; święty Kościoła katolickiego, anglikańskiego, ewangelickiego, prawosławnego i ormiańskiego.
Księgi Nowego Testamentu nazywają go Markiem, Janem a także Janem Markiem. Tradycyjnie wszystkie te osoby są utożsamiane ze św. Markiem, który wraz ze św. Barnabą towarzyszył św. Pawłowi w jego pierwszej podróży misyjnej, z której jednak zawrócił w Berdze. Wyruszył później z Barnabą na Cypr. Wiemy o jego pobycie w Rzymie wraz ze św. Piotrem i św. Pawłem, kiedy to prawdopodobnie między rokiem 60 a 70 spisał swoją Ewangelię.
1 Papiasz z Hierapolis, Święty Papiasz – biskup Hierapolis w Azji Mniejszej, teolog, jeden z Ojców Apostolskich, żyjący prawdopodobnie w latach 70-135, święty Kościoła katolickiego. Uczeń Jana i „słuchacz Apostołów”
Św. Łukasz Ewangelista
Łukasz Ewangelista – wierny towarzysz i współpracownik Pawła Apostoła, któremu towarzyszył w wielu podróżach misyjnych.
Według tradycji wczesnochrześcijańskiej jest autorem trzeciej Ewangelii (pisanej na polecenie i wg wskazówek św. Pawła Apostoła), co potwierdzają Ireneusz (ok. 130–ok. 202), Orygenes (185–254), Dziejów Apostolskich z Nowego Testamentu.
Najstarsza wzmianka o św. Łukaszu znajduje się w Liście św. Pawła do Filemona, wers 24. Jest również wymieniany w Liście do Kolosan (4,14) i w Drugim liście do Tymoteusza (4,11) – obydwu dziełach przypisywanych świętemu Pawłowi.
Wedle tradycji zawartej w pismach historyków kościoła i Ojców Kościoła, święty Łukasz pochodził z Antiochii Syryjskiej[2]. Z zawodu był lekarzem (List do Kolosan IV,14), dlatego często przedstawiany jest w czapce lekarskiej.
Łukasz nie należał do grona dwunastu apostołów Jezusa.
Atrybuty: wół, księga, zwój, paleta malarska, papier i kamień. Wół (albo ciele) odnoszą się do Łukasza, gdyż są one zwierzętami ofiarnymi, a Ewangelia Łukasza przypisywana Łukaszowi rozpoczyna się od opowieści o Zachariaszu, ojcu Jana Chrzciciela który składa ofiarę w Świątyni (por. Łk 1,5–25).
Relikwie świętego Łukasza znajdują się w Padwie – w kościele pod wezwaniem świętej Justyny, w Pradze – w katedrze świętego Wita oraz w Tebach.
Ikonografia:
W ikonografii świętego pokazuje się często jako malującego lub piszącego. Rogier van der Weyden przedstawia go na obrazie „Św. Łukasz malujący Madonnę” w czasie portretowania Marii, matki Jezusa. Przypisuje mu się autorstwo wielu ikon, w tym powszechnie czczonego w średniowiecznym Bizancjum obrazu Marii Theotokos, Czarnej Madonny czy wizerunku Matki Boskiej Kostromskiej.
Patronat:
Św. Łukasz jest patronem Hiszpanii, introligatorów, lekarzy chirurgów, malarzy, rzeźbiarzy, grafików, historyków, notariuszy, złotników.
Około 50 r. n.e. miał przyjąć chrzest podczas drugiej podróży misyjnej św. Pawła Apostoła i zostać jego uczniem. Był razem z nim w Rzymie, Macedonii i Grecji. Był jego najwierniejszym towarzyszem. Według przekazów św. Łukasz zmarł w Beocji, mając 84 lata. Miejsce jego grobu nie jest znane. Za najbardziej prawdopodobne miejsce pochówku uważa się Efez lub Teby. Nigdy nie spotkał Jezusa. Był lekarzem (Pozdrawia was Łukasz, umiłowany lekarz, Kol 4,14)[3]. Jako dowód uczeni katoliccy wskazują, że w pismach tradycyjnie mu przypisywanych występuje wiele specjalistycznych terminów medycznych, występujących również w pismach Hipokratesa czy Galena.
